کد مطلب:22020 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:38

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چگونه مي توان بر زودرنجي و عصبانيت غلبه كرد و راه هاي تقويت حلم وبردباري چيست؟

ضب يكي از غرايز نيرومند و سرنوشت ساز در وجود انسان است. پيشوايان ديني و دانشمندان مطالب فراواني در اين مورد دارند؛ نبي اكرم(ص) مي فرمايد: {Hانّ الغضب جمرة توفذ في جوف ابن آدم، الم تروا الي حمرة عينيه وانتفاخ اوداجه H}؛ {Mبه راستي كه غضب آتشي است كه در درون انسان برافروخته مي شود، نمي بينيد كه چگونه هنگام غضب، چشمانش قرمز و رگ هايش برافروخته مي شودM}، {V(عيون الاخبار «ابن قتيبه»، ج 1، ص 282)V}. حضرت علي(ع) نيز مي فرمايد: {Hالحدة ضرب من الجنون H}؛ {Mغضب و تندي يك نوع ديوانگي است M}، {V(نهج البلاغه، قصار 255)V}. انسقراطيس حكيم مي گويد: «من به سلامت آن كشتي كه باد سخت و شدت آشوب دريا آن را به لجّه اي مي افكند و بر سنگ هاي سخت مي زند، اميدوارترم از آن كه به سلامت غضبان ملتهب؛ چه ملاحان را در تخليص آن كشتي، مجال استعمال لطايف حيل باشد و هيچ حيلت در تسكين شعله غضبي كه زبانه مي زند، نافع نيايد و چندان كه وعظ و تضرع بيشتر به كار دارند - مانند آتشي كه هيزم خشك بر او افكنند - سورت بيشتر نمايد»، {V(اخلاق ناصري، ص 176)V}. ديل كارنگي روان شناس معروف آمريكايي نيز مي نويسد: «تداوم خشم و غضب در مزاج و قلب آدمي، اثر سوء مي گذارد و بسياري از بيماري هاي دروني و امراض بر اثر خشم هاي پي در پي و زياده از حد طبيعي است»، {V(آيين كاميابي، ص 233)V}. حال براي غلبه بر خشم و غضب، اين سه مطلب را در نظر داشته باشيد: 1- درباره ارزش حلم و بردباري نيك بينديشيد. پاد زهر غضب، حلم و بردباري است. درباره حلم گفته شده است: {Hضبط النفس والطبع عن ثورة الغضب H} ؛ {Mنگه داري نفس و خويشتن داري در برابر هيجان غضب M}، {V(جزوه اخلاق، محمود خيراللهي، تكثير دانشگاه اصفهان، ص 67)V}. نبي اكرم(ص) مي فرمايد: {Hبعثت للحلم مركزاً و للعلم معدناً و للصبر مسكناً H}؛ {Mمن به رسالت مبعوث گشتم تا كانون حلم و بردباري، معدن علم و دانش و مسكن صبر و شكيبايي باشم M}، {V(ميزان الحكمه، ج 2، ص 513)V}. امير مؤمنان حضرت علي(ع) مي فرمايد: {Hالحلم نور جوهره العقل H}؛ {Mحلم و بردباري نوري است كه منشأش عقل و خرد انسان است M}، {V(غررالحكم، ج 1، ص 344)V}. {Sكَهْ نيم كوهم زصبر و حلم و داد# كوه را كي در ربايد تندبادS} {Sتيغ حلم از تيغ آهن تيزتر# بل زصد لشگر ظفر انگيزترS} {V(مولوي) V} 2- هنگامي كه خشم و غضب به هيجان درآيد، انسان به چند امر توصيه شده است: الف) استعاذه و خود را از شرّ شيطان در پناه خدا قرار دادن. ب ) اگر ايستاده است، بنشيند و اگر نشسته است قدري دراز بكشد. ج ) آبي به سر و صورت خود بزند و يا وضو بگيرد و يا غسل كند. د ) آب سرد بنوشد. براي تقويت حلم و بردباري ايشان بايد طبق برنامه اي جدي به تقويت اراده خود بكوشد و همواره سعي كند برخود مسلط باشد، در اين رابطه راه هاي مختلفي وجود دارد ولي مهم آن است كه در راه درمان آن كاملا جدي و قاطع باشد و آنچه پيشنهاد مي شود را بدون كمترين كاستي به اجرا گذارد: 1) كاملا به خود مطمئن باشد كه مي تواند روحيه خود را تغيير دهد ولي براي نتيجه گيري عجول نباشد، بلكه با خود فكر كند بايد حداقل يكسال روي خود كار كند و اگر چنين كند حتما پس از آن دگرگون خواهد شد. 2) از حساسيت بيش از حد در هر زمينه بپرهيزد. 3) همواره در هر مساله اي ابتدا انتظار بدترين و نامطلوب ترين نتيجه را داشته باشد و خود را براي تحمل آن آماده كند. اين مساله باعث مي شود پيامدهاي بهتر از مورد انتظار در او ايجاد خوشنودي نمايد. در حالي كه اگر هميشه انتظار خوب داشته باشد چه بسا نتيجه عكس خواهد گرفت. 4) با خود شرط كند كه هيچ گاه و در هيچ شرايطي برخورد تند نداشته باشد و اگر ناگهان از او چيزي سرزد خود را جريمه كند؛ مثلا تصميم بگيرد - اگر بر سر كسي فرياد زد فلان مبلغ صدقه بدهد، يا شب نماز شب بخواند، و يا يك روز روزه بگيرد. كارآيي اين روش، بسيار بالا است و بسياري از علماي بزرگ بدينسان تمرين عملي و خودسازي نموده اند. 5) از تفريحات سالم و تقويت كننده اراده؛ مانند كوهنوردي و... نيز استفاده كند. 6) در تصميم گيريها حتي الامكان با افراد عاقل و پخته مشورت نمايد و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهيزد. 7) بيشتر با افراد خوش خلق و غير عصبي معاشرت كند. 8) شرح موارد فوق را در جدولي بنويسد و موارد انجام يا تخلف در هر روز را يادداشت نموده و همواره سعي بر تقليل موارد تخلف نمايد. 9) سعي كند كم خوابي و خستگي مفرط نداشته باشد. 10) به هيچ وجه به خود تلقين نكند كه انسان عصبي و كم حوصله اي است، بلكه در مقابل به خود تلقين كند و به ديگران هم بگويد من معمولا زود عصباني نمي شوم. 11) نتيجه را پس از مدتي گزارش نماييد. در ضمن خود شما براي فروكش كردن ناراحتي و عصبانيت او نقش بسيار مؤثري مي توانيد داشته باشيد. در اينجا توجه به چند توصيه ضروري است: 1- بايد دقت كنيد كه چه اموري معمولاً باعث ناراحتي او مي شود. حتي الامكان از پديد آمدن آن امور جلوگيري كنيد. 2- هميشه با روي خندان و گشاده با او روبرو شويد و مزاح و بذله گويي همراه با ادب و نزاكت داشته باشيد. 3- سعي كنيد در محيط خانه شرايط آرامش و تفريح سالم براي او فراهم شود. 4- از درخواست هايي كه در برابر آن ناتوان است خودداري كنيد. 5- در موقع ناراحتي او هرگز به بحث و مشاجره نپردازيد.